شماره 69، بهمن و اسفند92، دکتر موسی بزرگ اصل

کسب اعتماد سرمایه‌گذاران و تأمین‌کنندگان منابع مالی برای موفقیت اقتصادی هر کشور یک اصل بی‌بدیل است. این اعتماد مستلزم کارکرد درست ارگانهای بازار سرمایه به‌خصوص بنگاههای اقتصادی حاضر در این بازار است. رسواییهای مالی پی‌درپی و ورشکستگیهای سنگین بنگاههای اقتصادی، سیاست‌گذاران را به این نتیجه رسانده است که معجزات دست نامرئی آدام اسمیت، آنگونه که در گذشته تصور می‌شد عمل نمی‌کند و نظارت و کنترل در ابعاد خرد و کلان باید تقویت شود. نظارت و کنترل اگر در درون هرسیستم به‌طور مؤثر تعبیه شود، سریعتر و بهتر می‌تواند انحرافات را تشخیص داده و برای اصلاح آن عمل کند. کمیته حسابرسی به‌عنوان عنصری از ساختار داخلی بنگاههای اقتصادی اگرچه تا چندی پیش در کشور ما در سطح نظری مطرح می‌شد، امروزه به‌دلیل الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار، به یک واژه رایج روز تبدیل شده است.
وظیفه اصلی کمیته حسابرسی به‌عنوان رکن مهم اصول راهبری، نظارت بر سلامت گزارشگری مالی برای حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران و توسعه پایدار بازار سرمایه است. این وظیفه نظارتی ایجاب می‌کند که این کمیته از خصیصه مهم استقلال و دانش مالی برخوردار باشد؛ چرا که به‌قولی، درستکاری بدون دانش، ناقص و بی‌فایده است و دانش بدون درستکاری، خطرناک و مرگبار.
در کشور ما متخصصان مالی به‌اندازه کافی وجود دارند اما آنچه که کمیته حسابرسی را با چالش مواجه می‌کند استقلال آن از مدیران اجرایی است. در یک دوره تقریباً 10 ساله که نگارنده در تدوین دستورالعملهای مربوط در وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان بورس و اوراق بهادار مشارکت داشته است، مهمترین مسئله برای کمیته‌های حسابرسی در ایران، استقلال این کمیته به‌خصوص انتخاب اعضای مستقل آن بوده است. کمیته حسابرسی برای اطمینان از سلامت گزارشگری مالی باید مراقب استقلال حسابرسان مستقل باشد. کمیته حسابرسی در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس امریکا، مسئول انتصاب، تعیین حق‌الزحمه و نظارت بر کارهای حسابرسان مستقل است. حفاظت از استقلال حسابرسان بخش خصوصی امروز یک چالش مهم در کشور است و اگر کمیته حسابرسی دارای اعضای مستقل باشد می‌تواند در این زمینه چاره‌ساز باشد. بورس نیویورک شرکتها را ملزم کرده است که تمام اعضای کمیته حسابرسی باید مدیر مستقل باشند. این الزام نشان‌دهنده اهمیت این ویژگی برای کارکرد اثربخش کمیته‌های حسابرسی است.
کمیته حسابرسی مستقل می‌تواند حسابرسی داخلی را در شرکتها از حالت منفعل به یک رکن مهم تبدیل کند و شفافیت گزارشگری مالی را تقویت کند. در بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای تأمین استقلال کمیته حسابرسی، اعضای آن به‌وسیله هیئت امنا که متشکل از 28 وزیر از اتحادیه اروپاست، انتخاب می‌شوند.
اقدام سازمان بورس و اوراق بهادار برای تشکیل کمیته حسابرسی نقطه آغاز بسیار خوبی است، اما اصلاح قوانین و مقررات تجاری برای تقویت استقلال کمیته‌های حسابرسی برای نظارت مؤثر بر گزارشگری مالی، کمک به حفظ استقلال حسابرسان مالی و ارتقای اثربخشی حسابرسی داخلی یک امر ضروری است.