فناوریهای شناختی (که قدرت شناخت دارند)، در بسیاری از کارهایی که مستلزم شناخت و درک انسان است، ماشین را جایگزین انسان ساخته اند. گرچه ممکن نیست که حسابرسان با خودکار شدن کارها، از صحنه خارج شوند، با وجود این، فناوریهای شناختی ممکن است برای حسابرسی، ارزش افزا و فرصتی یگانه باشند. رویکرد مناسب برای پیشرفت حرفه حسابرسی به کمک فناوریهای شناختی کدام است؟
رویکرد مناسب، مستلزم اندیشه و تشکیلات جهانی است و موضوعی نیست که از عهده سازمانهای جدا از هم برآید؛ گروهی جهانی برای نواوری حسابرسی، با اعضایی از سراسر جهان که پیوسته فناوریهای جدید را حس و دنبال کنند. این رویکرد شامل توسعه ابزار داده، تحلیلگری، و مجسم سازی است؛ و همچنین خودکارسازی گردش کار، و سامانه های کاربردی شناختی، و خودکارسازی فرایند با استفاده از آدم مصنوعی.
یکی از ابتکارهای اخیر در فناوری شناختی، تمرکز بر استخراج شرایط قرارداد از مدارک حقوقی است؛ قابلیتی بسیار سودمند برای فرایند بررسی مدارک در حسابرسی. حسابرسان از گذشته ناگزیر بوده اند متن قراردادهای زیادی را مرور و شرایط اصلی را استخراج کنند. اما اکنون، فناوری پردازش زبان متداول، ممکن است مفاهیم اصلی قرارداد را هضم و درک کند و امکان دهد که سامانه با مجموعه ای از قراردادهای نمونه آشنا گردد و در نتیجه توانایی آن برای تشخیص شرایط اصلی قرارداد بیشتر شود. مؤسسه دیلویت (Deloitte)، هم اکنون از فناوری شناختی در حسابرسی برای بررسی شرایط قرارداد و مدارک الکترونیکی استفاده می کند؛ برای مثال، داکردن قراردادهایی که بند افزایش قیمت دارند از دیگر قراردادها.
فناوریهای شناختی در طیف گسترده ای قرار می گیرند، از جمله: خودکارسازی فرایند به کمک آدم ماشینی، خودکارسازی هوشمند، پردازش زبان متداول، تنظیم متن به زبان متداول، و یادگیری ماشین. هرچه وظیفه حسابرسی پیچیده تر باشد، بیشتر احتمال دارد که فناوریهای چندگانه برای به انجام رساندن آن وظیفه لازم باشد. مؤسسه دیلویت، برای دگرگون ساختن وظیفه ها به کمک فناوری شناختی، فرایندی پنج مرحله ای به کار بسته است:
• ساده سازی و استانداردسازی فرایند یا رویه انجام کار،
• رقومی سازی و ساختاردهی کار و استفاده از فناوری اطلاعات در انجام کارها،
• خودکارسازی فرایندها و فعالیتهای رقومی سازی شده و وظایف ساختاردهی شده،
• تحلیل و تحلیلگری پیشرفته به کمک ابزار تحلیلگری پیشگویانه و تجویزی، و
• انجام فعالیتها به کمک فناوری شناختی و بهبود فناوری در طول زمان از طریق یادگیری.
چنین تصور می شود که فناوریهای شناختی ممکن است نیاز به حسابرس را کاهش دهند و یا به حذف حسابرس منجر شوند. واقعیت دارد که فناوریهای شناختی، خودکارسازی وظایفی را امکانپذیر ساخته است که برای دهها سال به طور دستی انجام می شده است؛ مثل شمارش موجودیها. چنین فرصتی ممکن است به آزادسازی وقت حسابرس برای تمرکز بیشتر بر عرصه های پرخطر و کمتر بر وظایف معمولی، بیانجامد. با وجود این، قابلیت فناوریهای شناختی تنها به خودکارسازی وظایف معمولی محدود نیست. بلکه افزون بر آن، ممکن است از طریق الگوسازی فرایندهای تفکر و مطابقت آنها با نتیجه گیری های اولیه، قضاوت حرفه ای حسابرس را ارتقا داد.
حسابرسان می توانند کیفیت حسابرسی را با پایش پیامدهای وظایف خودکارشده، بررسی نتایج تحلیلگری پیشرفته، و ارزیابی آثار یافته ها، ارتقا دهند. گرچه حسابرسان نیاز خواهند داشت که مهارتهای جدیدی بیاموزند، اما تقاضا برای حسابرسانِ به خوبی آموزش دیده، تا سالهای سال ادامه خواهد داشت.