طبق تجربه سالهای اخیر نشان از آن دارد که حرفه حسابداری و حسابرسی ایران، به رغم پیشرفتهای چشمگیر با مشکلات ساختاری مهمی دست به گریبان بوده است.
تنگ شدن عرصه برای فعالیت حسابرسان با کیفیت، آسیب پذیری روزافزون استقلال حسابرسان، رقابت ناسالم بر سر قیمت انجام خدمات حسابرسی، پایین بودن حق الزحمه حسابرسی و ناتوانی مؤسسه های حسابرسی در جذب، حفظ و آموزش نیروی انسانی، محرومیت مؤسسه های حسابرسی از مزایای فناوری اطلاعات و ارتباطات، تنها گوشه ای از مشکلات یادشده است.
عوامل متعددی در پیدایش و ادامه چنین وضعیتی سهم داشته است اما، ضعف فرهنگ حسابدهی و حسابخواهی، تعدد مراجع نظارتی، و نبود نظارت اثربخش و کارامد و مستقل برعملکرد حسابرسان، بیش از سایر عوامل در آسیبهای حرفه حسابرسی کشور مؤثر بوده است.
تجربه جهانی نشان داده است که نظارت مستقل برعملکرد حسابرسان تأثیر عمیقی در افزایش اعتماد جامعه و ذینفعان چرخه گزارشگری مالی، به حسابرسان و گزارشهای مالی و بهبود اوضاع اقتصادی دارد و این به نوبه خود، به افزایش فرهنگ حسابدهی و حسابخواهی کمک می کند.
همنشینی بین المللی مراجع نظارت بر حسابرسی مستقل (IFIAR)، یازده اصل را بهعنوان اصول اساسی نظارت بر حسابرسان مستقل تعریف کرده که هدف آن بهبود نظارت مؤثر بر حسابرسان مستقل و در نتیجه حفظ منافع عمومی و افزایش حفاظت از سرمایه گذاران به وسیله بهبود کیفیت حسابرسی است. در ضمن، این نهاد بین المللی پیش شرطهایی را برای اثربخشی اصول یادشده در ارتقای کیفیت حسابرسی به این شرح مطرح کرده است.
• اصول و استانداردهای حسابداری و حسابرسی جامع و روشن که مورد پذیرش عمومی باشد،
• الزامهای قانونی برای تهیه و انتشار صورتهای مالی طبق این اصول و استانداردها،
• الزام تهیه کنندگان صورتهای مالی به انطباق با استانداردهای حسابداری از طریق اعمال جریمه و جبران زیان،
• مقررات و روشهای اجرایی راهبردی شرکتی که پشتیبان گزارشگری و حسابرسی باکیفیت باشد،
• برنامه های آموزشی و کارآموزی اثربخش برای حسابداران و حسابرسان.
با مداقه در اصول یازده گانه همنشینی بین المللی مراجع نظارت بر حسابرسی مستقل، می توان دریافت که ساختار کنونی نظارت بر حرفه حسابداری و حسابرسی در ایران با ساختار مناسب برای ارتقای کیفیت گزارشگری مالی و گزارشگری حسابرس مستقل فاصله زیاد دارد. اصول یادشده نتیجه سالها تجربه جهانی در زمینه سازوکار نظارت بر حسابرسی مستقل است که از خودانتظامی به نظارت مستقل منتهی شده است.
حرفه حسابرسی و حسابداری ایران با پشتیبانی و طرفداری از ایجاد یک نهاد نظارتی مستقل، قوی، پاسخگو، شفاف و مطابق با اصول پذیرفته شده جهانی می تواند گام بلندی در توسعه حرفه در ایران و حفظ دستاوردهای ارزشمند چند دهه اخیر، بردارد.
