شماره 79، مهر و آبان 94، محمدجواد صفار

شرکتهای کوچک ومتوسط در کنار شرکتهای بزرگ و چندملیتی، نقش چشمگیری در اقتصاد کشورها ایفا میکنند و حجم بزرگی از کسب وکار جهان را تشکیل میدهند  ملاک شناخت شرکتهای کوچک ومتوسط، مواردی چون تعداد کارکنان، حجم فروش و یا حجم داراییهای آنهاست که در هر کشور متناسب با وضعیت اقتصادی و اجتماعی آن کشور تعیین میشود  در برخی کشورها، از جمله هند، استرالیا، سومالی و اتحادیه اروپا طبقه بندی سه گانهای برای آنها وجود دارد  خیلی کوچک، کوچک، و متوسط  بر پایه اصل فزونی منافع برمخارج، استقرار کنترلهای داخلی، مشابه آنچه در شرکتهای بزرگ متداول است، در این نوع شرکتها غیرضروری است و بالأخره، مهمتر آنکه در شرکتهای بزرگ، نقش کنترلهای داخلی بسیار پررنگ و بااهمیت است، حال آنکه در شرکتهای کوچک ومتوسط و به خصوص بنگاههای کوچک و خیلی کوچک، تأکید و تمرکز بر نظارت مدیرمالک است  از ویژگیهای شرکتهای پیشگفته آن است که از مسئولیت پاسخگویی ضعیفی برخوردارند  به نظر میرسد مهمترین دلیل برای این طبقه بندیها، نحوه متفاوت مدیریت در آنهاست.
این تفاوتهای بااهمیت موجب شده در بیشتر کشورها، طبقه بندی پیشگفته انجام شود  پیامد اصلی این تمایز در محیط کسب وکار، تغییرهایی در استانداردهای حسابداری را به دنبال داشته است  با درک این نیاز، هیئت استانداردهای بین المللی حسابداری (IASB)، استاندارد بین المللی گزارشگری مالی برای بنگاههای کوچک ومتوسط (IFRS for SMEs) را برای اولین بار در سال   منتشر و سپس در سال   بازنگری کرده است  در امریکا نیز برای حسابداری و گزارشگری مالی واحدهای کوچک ومتوسط تمهیداتی اندیشیده شده و چارچوب گزارشگری مالی برای اینگونه واحدها تهیه شده است.
عمده ترین تفاوتهای استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی کامل با استاندارد بین المللی گزارشگری مالی برای بنگاههای کوچک ومتوسط، که مضمون اصلی آن پیچیدگی کمتر و سهولت استفاده است، موارد زیر را دربرمیگیرد:
•    بیان ساده تر بسیاری از اصول شناخت و اندازه گیری عناصر صورتهای مالی،
•    امکان انتخاب رویه های سادهتر، در مواردی که انتخاب رویه های متفاوت حسابداری مطرح است،
•    کاهش شدید الزامات افشا، و
•    محدودیت زمانی برای تجدیدنظر در استاندارد
در حسابرسی، اما موضوع شکل دیگری دارد؛ استفاده کنندگان از اطلاعات درج شده در صورتهای مالی انتظار دارند حسابرسی تمامی واحدهای تجاری اعم از بزرگ، متوسط و کوچک با استفاده از استانداردهایی با کیفیت بالا و یکسان انجام شود  استفاده کنندگان از اطلاعات و صورتهای مالی می خواهند که به شکلی مطلوب از قابلیت اتکای اطلاعات ارائه شده اطمینان معقول به دست آورند.
در ایران، تاکنون اقدامی برای تمایز بین شرکتها بر اساس اندازه آنها انجام نشده است به نظر میرسد طبقه بندی شرکتها به واحدهای کوچک ومتوسط  در قالب یا گروه  و درنظر گرفتن ضوابط گزارشگری مالی متناسب برای اینگونه شرکتها، ضروری است؛ به ویژه آنکه حجم بزرگی از شرکتهای ایرانی در عداد واحدهای کوچک ومتوسط قرار میگیرند.
برای پاسخگویی به نیاز واحدهای کوچک ومتوسط به مزیتهای گزارشگری مالی، شاید مناسب باشد تدابیر ویژه ای در کوتاهمدت درنظر گرفته شود، ازجمله:
1.    ترغیب و تشویق دستگاههای مسئول، برای تسریع در طبقه بندی بنگاههای کوچک ومتوسط و اجرای آن،
2.    معاف ساختن واحدهای کوچک ومتوسط از بعضی الزامهای پیچیده ودشوار و غیرلازم گزارشگری مالی، و
3.   استفاده از خدمات اطمینان بخشی با سطح اطمینان پایین تر  برای مثال، بررسی اجمالی  برای اعتباردهی به صورتهای مالی واحدهای کوچک ومتوسط.
حرفه حسابداری باید با ارائه گسترده تر خدمات حرفه ای در زمینه گزارشگری مالی و خدمات اطمینان بخشی به شرکتهای کوچک ومتوسط، در افزایش اثربخشی و کارایی این بخش مهم از اقتصاد کشور پیشقدم شود.