دانشنامه یا تاکسونومی (Taxonomy) واژه‌ای است که با پیشرفتهای پیوسته فناوری توجه بیشتری را به‌خود جلب کرده است، گرچه واژه‌ای است که بیشتر اشخاص احساس می‌کنند که خیلی فنی، و مفهومی است که درک آن دشوار.
تاکسونومی در معنای لغوی یعنی قانونِ نظم‌بخشیدن؛ و دانشنامه، درکل، سامانه‌ای است برای طبقه‌بندی هر موضوع، به‌منظور ساختاردادن به اطلاعات درباره آن موضوع. علم تاکسونومی تاریخی قدیمی دارد اما با ابداع سیستم نام‌گذاری موجودات زنده به‌وسیله کارل لینه (Carl Linnaeus) دانشمند گیاه‌شناس، در قرن 18 مفهوم نوین آن مطرح شد.
به‌این ترتیب، دانشنامه استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS Taxonomy) نیز علم طبقه‌بندی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی است که به‌وسیله هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IASB) منتشر می‌شود و انواع زیر را دربر می‌گیرد:
• دانشنامه کامل استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (Full IFRS)، که برای صورتهای مالی تهیه‌شده براساس استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی کامل کاربرد دارد؛
• دانشنامه استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی برای واحدهای کوچک‌ومتوسط (IFRS Taxonomy for SMEs)، که برای صورتهای مالی تهیه‌شده براساس استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی برای واحدهای کوچک‌ومتوسط کاربرد دارد؛
• دانشنامه گزارش تفسیری مدیریت (IFRS for MC)، که برای بیانیه حرفه‌ای 1 استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی با عنوان «گزارش تفسیری مدیریت» کاربرد دارد.
دانشنامه استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی مجموعه کاملی از عناصر مشخص را فهرست و تعریف می‌کند که تهیه‌کنندگان صورتهای مالی می‌توانند آز آنها برای شناسایی (برچسب‌زدن) اطلاعات افشاشده درصورتهای مالی استفاده کنند. دانشنامه استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی همچنین شامل مطالبی است که مفهوم حسابداری هر عنصر را توضیح می‌دهد و در یافتن عنصر درست به تهیه‌کنندگان صورتهای مالی کمک می‌کند. عناصر در گروه‌های مشخص سازمان یافته‌اند تا گشتن در دانشنامه استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی را آسانتر سازد.
در دانشنامه، عناصر برحسب دو گروه‌بندی اصلی سازمان یافته‌اند؛ برحسب صورتهای مالی، و برحسب استاندارد. در گروه‌بندی اول، استفاده‌کننده می‌تواند عناصر را برحسب نوع صورت مالی و نوع یادداشت جستجو کند، و در گروه‌بندی دوم استفاده‌کننده می‌تواند عناصر را برحسب شماره هر استاندارد بیابد. به‌عبارت دیگر، در دانشنامه مشخص است که هر عنصر مربوط به کدام صورت مالی و مربوط به کدام استاندارد است.
عناصر موجود در دانشنامه استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی از سه منبع زیر گرفته شده‌اند:
• متن استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (کامل و برای واحدهای کوچک‌ومتوسط)،
• مطالب همراه استانداردها (رهنمود استقرار، و مثالهای تشریحی)، و بیانیه حرفه‌ای 1 (PS 1) با عنوان «گزارش تفسیری مدیریت»، و
• رویه حرفه‌ای گزارشگری، که به‌طور مشخص در استانداردها و مطالب همراه آنها درج نشده‌اند، اما با استانداردها سازگارند و مطالبی است که دیده می‌شود که بیشتر وقتها به‌وسیله دامنه وسیعی از شرکتها و حوزه‌های گزارشگری افشا می‌شود.
تهیه‌کنندگان صورتهای مالی برای انتقال اطلاعات برچسب‌خورده به استفاده‌کنندگان صورتهای مالی، به فناوری نیاز دارند. فناوری گزارشگری که به‌طور معمول به‌وسیله مراجع مطالبه‌کننده گزارش خواسته می‌شود، فناوری ایکس‌بی‌آرال (XBRL) و ایکس‌بی‌آرال متنی (iXBRL) است. سندی که در قالب ایکس‌بی‌آرال تنظیم شده، سندی فنی است که تنها به‌وسیله نرم‌افزار ایکس‌بی‌آرال‌خوان خوانده می‌شود. اما سند ایکس‌بی‌آرال متنی، ضمن آن که همه مزایای قالب ایکس‌بی‌آرال را داراست، سندی است که انسان می‌تواند آن را در محیط جستجوگرهای اینترنتی ببیند و بخواند و نیازی به نرم‌افزار خاص ندارد.
فناوری ایکس‌بی‌آرال زنگ تحول گزارشگری مالی سنتی را به‌صدا درآورده است. علاوه بر آن اکنون مجموعه‌ای از فناوریهای دیجیتال گرد آمده‌اند تا شکل جدیدی به گزارشگری شرکتها بدهند. نشانه‌های زودرس به‌کارگیری این فناوریها، این‌جا و آن‌جا، دیده می‌شود: خودکارسازی فرایند با ربات (RPA)، ماشین‌سخنگو (Chatbots)، مصورسازی داده‌ها (Visualization)، هوش مصنوعی (AI)، ابزار تحلیلگر پیشگو (Predictive Analytics)، اما هنوز این اجزا به‌هم نپیوسته‌اند؛ گرچه این روند آغاز شده است.
بدون تردید ماهیت کار گزارشگری مالی تغییر خواهد کرد؛ استفاده از ابزار و فناوری گزارشگری دیجیتال، کارایی و کیفیت تصمیمگیری را افزایش خواهد داد. گزارشگری در آینده به‌احتمال زیاد، آگاهانه، تعاملی و در زمان واقعی انجام خواهد شد و حرفه حسابداری باید در این دگرگونی، نقشی پیشرو و حضوری فعال داشته باشد.
